Hòa giải trước ly hôn: có nên thử và nên làm như thế nào?

Trong hành trình hôn nhân, không ít cặp đôi đứng trước bờ vực tan vỡ, ly hôn trở thành một lựa chọn nghiệt ngã. Tuy nhiên, trước khi đưa ra quyết định cuối cùng, một giải pháp nhân văn và mang tính xây dựng thường được nhắc đến là hòa giải trước ly hôn. Vậy, liệu hòa giải có thực sự cần thiết, và nếu có, làm thế nào để thực hiện quá trình này một cách hiệu quả nhất? Bài viết này sẽ đi sâu phân tích tầm quan trọng của hòa giải, những lợi ích mà nó mang lại, cũng như hướng dẫn chi tiết về cách thức tiến hành hòa giải, giúp các cặp đôi đưa ra lựa chọn sáng suốt nhất cho tương lai của mình và con cái.

Hòa giải trước ly hôn: khái niệm và ý nghĩa

Hòa giải trước ly hôn là quá trình các bên trong quan hệ hôn nhân (vợ và chồng), với sự hỗ trợ của một bên thứ ba khách quan (có thể là Tòa án, hòa giải viên, hoặc người thân, bạn bè có kinh nghiệm), nỗ lực tìm kiếm giải pháp để hàn gắn mâu thuẫn, khôi phục quan hệ vợ chồng hoặc, nếu không thể, thì đạt được sự đồng thuận về các vấn đề liên quan đến việc ly hôn như con cái, tài sản, nghĩa vụ cấp dưỡng.

Ý nghĩa của hòa giải không chỉ dừng lại ở việc cố gắng cứu vãn hôn nhân. Ngay cả khi hôn nhân không thể tiếp tục, hòa giải vẫn đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc giúp các bên:

• Giảm thiểu căng thẳng và đối đầu: Tránh được những tranh chấp gay gắt tại Tòa án.
• Bảo vệ quyền lợi của con cái: Đảm bảo con cái ít bị tổn thương nhất từ sự đổ vỡ của cha mẹ.
• Phân chia tài sản và nghĩa vụ một cách công bằng, tự nguyện: Giảm thiểu hậu quả pháp lý phức tạp sau này.

Có nên thử hòa giải trước ly hôn?

Câu trả lời là có, nên thử hòa giải trước ly hôn. Đây không chỉ là một quy định bắt buộc trong tố tụng ly hôn tại Tòa án mà còn là một cơ hội quý giá để các bên nhìn nhận lại vấn đề, tìm kiếm tiếng nói chung và đi đến quyết định cuối cùng một cách thấu đáo nhất.

Lợi ích của việc hòa giải

Việc tiến hành hòa giải mang lại nhiều lợi ích to lớn cho tất cả các bên liên quan:

• Cơ hội hàn gắn hôn nhân (nếu có thể): Hòa giải tạo ra một không gian an toàn để hai bên bộc lộ cảm xúc, lắng nghe và thấu hiểu nhau. Đôi khi, những mâu thuẫn chỉ là hiểu lầm hoặc do thiếu giao tiếp. Thông qua hòa giải, vợ chồng có thể nhìn nhận lại tình yêu, trách nhiệm và tìm thấy con đường quay về, tránh được sự đổ vỡ không đáng có.
• Giảm thiểu căng thẳng, tranh chấp: Ly hôn thường là quá trình đầy cảm xúc tiêu cực như giận dữ, thất vọng, và thù hận. Hòa giải giúp “hạ nhiệt” tình hình, khuyến khích các bên giao tiếp ôn hòa hơn, từ đó giảm bớt gánh nặng tâm lý và áp lực tố tụng.
• Bảo vệ con cái khỏi tổn thương: Khi cha mẹ hòa giải thành công (dù là để tiếp tục hôn nhân hay để ly hôn trong hòa bình), con cái sẽ ít bị ảnh hưởng bởi những xung đột gay gắt. Một cuộc ly hôn văn minh, ít đối đầu sẽ giúp trẻ em vượt qua giai đoạn khó khăn này một cách dễ dàng hơn, tránh được những tổn thương tâm lý sâu sắc.
• Tiết kiệm thời gian và chi phí: So với việc kéo dài vụ án ly hôn ra Tòa với nhiều phiên xử, nhiều lần hòa giải không thành, việc hòa giải thành công có thể giúp vợ chồng đạt được thỏa thuận nhanh chóng, giảm đáng kể thời gian và chi phí liên quan đến án phí, chi phí luật sư, đi lại…
• Chủ động kiểm soát kết quả: Thay vì để Tòa án quyết định về quyền nuôi con, phân chia tài sản, vợ chồng có thể tự thỏa thuận và đưa ra các quyết định phù hợp nhất với hoàn cảnh và mong muốn của mình. Thỏa thuận dựa trên sự tự nguyện luôn được đánh giá cao hơn phán quyết áp đặt.
• Duy trì mối quan hệ tôn trọng sau ly hôn (vì con cái): Ngay cả khi phải ly hôn, việc hòa giải thành công giúp các bên giữ được sự tôn trọng nhất định. Điều này đặc biệt quan trọng khi họ vẫn phải cùng nhau nuôi dưỡng và chăm sóc con cái trong tương lai.

Các trường hợp bắt buộc hòa giải

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, cụ thể là Điều 207, 208 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, Tòa án có nghĩa vụ tiến hành hòa giải khi thụ lý các vụ án về hôn nhân và gia đình, trong đó có vụ án ly hôn.

• Ly hôn thuận tình: Tòa án phải ra quyết định công nhận thuận tình ly hôn và sự thỏa thuận của các đương sự nếu xét thấy sự thỏa thuận đó là tự nguyện và không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.
• Ly hôn đơn phương: Tòa án tiến hành hòa giải để các bên tự thỏa thuận về việc ly hôn, về việc nuôi con, chia tài sản, nghĩa vụ cấp dưỡng… Nếu hòa giải không thành, Tòa án mới đưa vụ án ra xét xử.

Như vậy, dù ly hôn theo hình thức nào, quá trình hòa giải tại Tòa án là bắt buộc, trừ một số trường hợp đặc biệt không tiến hành hòa giải được như bị đơn cố tình vắng mặt, hoặc có đối tượng không thể hòa giải (người mất năng lực hành vi dân sự…).

Nên làm gì để hòa giải hiệu quả?

Để quá trình hòa giải đạt được kết quả tốt nhất, dù là hòa giải ngoài Tòa án hay hòa giải tại Tòa án, các bên cần có sự chuẩn bị và thái độ đúng đắn.

Chuẩn bị tốt về tâm lý và thông tin

• Thái độ hợp tác và lắng nghe: Đây là yếu tố then chốt. Hãy gạt bỏ bớt cảm xúc tiêu cực, sẵn sàng lắng nghe quan điểm của đối phương và bày tỏ nguyện vọng của mình một cách ôn hòa, xây dựng.
• Xác định rõ mong muốn và giới hạn: Trước khi hòa giải, hãy suy nghĩ kỹ về những gì bạn muốn đạt được (ví dụ: quyền nuôi con, mức cấp dưỡng, phần tài sản). Đồng thời, xác định rõ những giới hạn mà bạn không thể nhượng bộ. Điều này giúp bạn có lập trường vững chắc nhưng vẫn linh hoạt trong đàm phán.
• Thu thập đầy đủ thông tin, tài liệu: Bao gồm Giấy đăng ký kết hôn, Giấy khai sinh của con, giấy tờ chứng minh tài sản chung/riêng, giấy tờ liên quan đến thu nhập, nợ chung… Việc có đầy đủ thông tin sẽ giúp việc thảo luận và ra quyết định chính xác, khách quan hơn.
• Trung thực: Cung cấp thông tin trung thực về tài sản, thu nhập và các vấn đề liên quan. Sự thiếu trung thực sẽ làm giảm lòng tin và có thể khiến quá trình hòa giải thất bại.

Lựa chọn hình thức hòa giải phù hợp

Có nhiều hình thức hòa giải mà các cặp đôi có thể lựa chọn trước khi đưa vụ việc ra Tòa án.

• Tự hòa giải giữa hai bên: Nếu vợ chồng vẫn còn có thể nói chuyện và tin tưởng lẫn nhau, đây là cách đơn giản và tiết kiệm nhất. Cả hai có thể ngồi lại, thẳng thắn trao đổi và tìm ra giải pháp cho mọi vấn đề. Tuy nhiên, hình thức này đòi hỏi sự bình tĩnh và hợp tác cao từ cả hai phía.
• Hòa giải với sự hỗ trợ của người thân, bạn bè: Nhờ những người tin cậy, có kinh nghiệm sống, được cả hai bên tôn trọng làm trung gian. Họ có thể đưa ra lời khuyên khách quan, giúp các bên nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên, cần chọn người thực sự vô tư, không thiên vị.
• Hòa giải tại cơ sở: Tại một số địa phương, có các tổ chức hòa giải cơ sở hoặc cán bộ tư pháp có thể hỗ trợ các cặp đôi hòa giải trước khi đưa lên Tòa án. Đây là hình thức hòa giải mang tính cộng đồng, có thể giúp giải quyết những mâu thuẫn nhỏ.
• Hòa giải qua luật sư hoặc trung tâm hòa giải chuyên nghiệp: Đây là lựa chọn hiệu quả khi các bên không thể tự hòa giải hoặc mâu thuẫn quá sâu sắc.

Các vấn đề cần thảo luận khi hòa giải

Khi hòa giải, các bên cần tập trung vào những vấn đề cốt lõi sau:

• Về quan hệ hôn nhân:
  • Liệu có thể hàn gắn và tiếp tục hôn nhân? Nếu có, cần xác định rõ nguyên nhân mâu thuẫn và cam kết cùng nhau khắc phục.
  • Nếu không thể hàn gắn, cả hai có đồng ý ly hôn không?
• Về con cái: Đây là vấn đề quan trọng nhất, lợi ích của con luôn phải được đặt lên hàng đầu.
• Về tài sản:
  • Xác định tài sản chung và tài sản riêng: Liệt kê toàn bộ tài sản chung và tài sản riêng (nếu có).
  • Nguyên tắc chia tài sản: Các bên có thể thỏa thuận chia tài sản theo tỷ lệ khác nhau hoặc theo hiện vật/giá trị. Cần xem xét công sức đóng góp của mỗi bên, hoàn cảnh gia đình, lợi ích kinh doanh…
  • Định giá tài sản: Nếu tài sản có giá trị lớn (nhà đất, ô tô…), cần có sự thống nhất về giá trị hoặc thuê đơn vị thẩm định giá.
• Về nghĩa vụ tài sản chung (nợ chung):
  • Liệt kê các khoản nợ chung.
  • Thỏa thuận về trách nhiệm và phương thức thanh toán các khoản nợ này.

Vai trò của tòa án trong hòa giải

Khi hồ sơ ly hôn được nộp lên Tòa án, Tòa án sẽ tiến hành các bước hòa giải bắt buộc:

• Thông báo thụ lý và triệu tập hòa giải: Tòa án sẽ gửi giấy triệu tập các bên đến phiên hòa giải.
• Tiến hành hòa giải: Thẩm phán hoặc Thư ký Tòa án sẽ là người chủ trì phiên hòa giải. Họ sẽ phân tích về tình cảm, gia đình, pháp luật, và lợi ích của con cái để khuyến khích các bên thỏa thuận.
• Hồ sơ hòa giải: Mọi nội dung hòa giải, thỏa thuận của các bên sẽ được ghi vào biên bản.
• Quyết định công nhận hòa giải thành: Nếu các bên thỏa thuận được tất cả các vấn đề, Tòa án sẽ ra quyết định công nhận hòa giải thành. Quyết định này có hiệu lực pháp luật ngay lập tức và các bên phải thực hiện theo.
• Tiếp tục giải quyết nếu hòa giải không thành: Nếu hòa giải không thành (ví dụ: một bên không đồng ý ly hôn, hoặc không thống nhất được về con cái/tài sản), Tòa án sẽ tiếp tục thủ tục giải quyết vụ án theo quy định của pháp luật (đưa ra xét xử).

Khi nào không nên cố gắng hòa giải?

Mặc dù hòa giải mang lại nhiều lợi ích, nhưng trong một số trường hợp, việc cố gắng hòa giải có thể không hiệu quả, thậm chí gây nguy hiểm:

• Bạo lực gia đình nghiêm trọng: Nếu một bên thường xuyên bị bạo hành về thể xác hoặc tinh thần, Trong trường hợp này, cần ưu tiên sự an toàn và tìm kiếm sự can thiệp của cơ quan chức năng, luật sư.
• Một bên cố tình giấu giếm tài sản, gian dối: Nếu một bên không trung thực, cố tình che giấu tài sản hoặc thông tin quan trọng, việc hòa giải sẽ khó đạt được kết quả công bằng.
• Một bên hoàn toàn không hợp tác: Khi một trong hai bên có thái độ bất hợp tác, không muốn nói chuyện, không chấp nhận bất kỳ sự thỏa thuận nào, việc hòa giải sẽ trở nên vô nghĩa và kéo dài thời gian.
• Mâu thuẫn quá lớn, không thể dung hòa: Trong một số trường hợp, mâu thuẫn đã lên đến đỉnh điểm, không còn bất kỳ hy vọng hàn gắn nào, và cả hai bên đều không thể chấp nhận sự tồn tại của nhau.

Trong những tình huống này, việc tiến hành thủ tục ly hôn đơn phương tại Tòa án và để Tòa án quyết định là lựa chọn cần thiết. Tuy nhiên, ngay cả khi đơn phương, Tòa án vẫn sẽ tiến hành hòa giải bắt buộc theo quy định.

Kết luận

Hòa giải trước ly hôn không chỉ là một quy định pháp luật mà còn là một cơ hội quý giá để các cặp đôi tìm ra con đường tốt nhất cho mình và gia đình. Dù kết quả là hàn gắn hôn nhân hay ly hôn trong hòa bình, quá trình hòa giải đều giúp giảm thiểu tổn thương, tiết kiệm chi phí, và bảo vệ quyền lợi của tất cả các bên, đặc biệt là con trẻ.

Hãy xem hòa giải như một bước đi cần thiết và nhân văn. Bằng cách chuẩn bị kỹ lưỡng, giữ thái độ hợp tác và tập trung vào lợi ích chung, bạn hoàn toàn có thể biến một quá trình đầy thử thách thành một cuộc chuyển mình văn minh, đặt nền móng cho một tương lai tốt đẹp hơn sau hôn nhân. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự trợ giúp từ luật sư hoặc các chuyên gia hòa giải nếu cảm thấy cần thiết, bởi họ có thể mang lại cái nhìn khách quan và những lời khuyên hữu ích nhất cho bạn.

Nếu cần tư vấn về luật hôn nhân và gia đình hoặc dịch vụ ly hôn hãy liên hệ với chúng tôi để được hỗ trợ!

CÔNG TY LUẬT SÀI GÒN 48

• Địa chỉ: 48 Nguyễn Huy Tự, Phường Tân Định, TPHCM
• Hotline: 081.9490.333
• Mail: ctyluatsaigon@gmail.com
• Website: https://ctyluatsaigon.com/